گروه GIS

گروه: سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی

مدیر گروه : دکتر ابوذر نصیری  

مشخصات کلی GIS     

 عنوان رشته: جغرافیا

گرايش: سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی

گروه: علوم اجتماعی

دوره تحصيلي: کارشناسی

بين رشته اي (نام رشته‌ها): ژئومورفولوژی، زمین شناسی، اقلیم شناسی، هیدرولوژی، مهندسی منابع طبیعی، مهندسی عمران، مهندسی آب و ...

مقدمه:

اگرچه افزایش اعتبارات آموزشی و پژوهشی یکی از راه هایی است که می تواند در جهت افزایش کمیت و کیفیت آموزش و پژوهش در جوامع مؤثر واقع شود ولی چنانچه برنامه های آموزشی و سرفصل های مربوطه از کیفیت و کمیت لازم برخوردار نباشند، نتایج مطلوب و مورد نظر حاصل نخواهد شد و صرف ساعت ها وقت و هزینه برای تدریس مطالبی که فاقد کارایی لازم بوده و با نیاز های جامعه تناسبی ندارد، هیچ توجیهی ندارد و فارغ التحصیلان با اندک آموخته های ضعیف در مواجهه با نیازهای جامعه و بازار کار، خود را کاملآ درمانده و بی تجربه خواهند دید. از این رو ضروری است که برنامه های آموزشی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی علاوه بر انطباق با استاندارد های جهانی با نیاز های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جامعه و بازار کار هماهنگ باشد و آموزش عالی تربیت کننده نیروی انسانی ماهر، متخصص و روزآمد مورد نیاز کشور در همه زمینه ها باشد.

کاربردی کردن علم جغرافیا و استفاده از آموزهای این علم مستلزم وجود فارغ التحصیلانی است که آموخته های آنها با نیاز های جامعه هم خوانی داشته باشد تا بتوانند به راحتی در بازار اشتغال جذب شده و با بکار گیری آموخته های خود در جامعه نقش آفرینی کنند. نیل به این اهداف نیازمند رشته های تخصصی- کاربردی مختلف در جغرافیا می باشد.

- اهمیت علم سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS):

درباره اهمیت رشته سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در مجموعه علوم جغرافیا باید اشاره شود که فن آوری های نوین سنجش از دور، سیستم اطلاعات جغرافیایی و سیستم تعیین موقعیت جهانی از جمله مهم ترین فناوری ها هستند که درتحلیل مکانی فضاهای جغرافیایی به عنوان شاخص ترین وظیفه جغرافیدانان دارای نقش زیادی هستند. بطوریکه امروزه به جرأت می توان گفت که بدون استقاده از این ابزار های نوین امکان انجام تحلیل های دقیق مکانی وجود نخواهد داشت.بدیهی است لازمه دستیابی به مدیریت و توسعه پایدار، شناخت محیط و عوامل مؤثر بر آن است. برای رسیدن به توسعه پایدار، پنج زیرمجموعه منابع، محیط، جمعیت، اقتصاد و اجتماع نقش دارند. منابع به دلیل محدودیت ، عامل مهمی به شمار می روند. محیط بخش مهمی از این سیستم را به خود اختصاص می دهد و حفاظت از آن شرط اصلی توسعه پایدار است. از جمله راه های کسب اطلاعات از محیط و زندگی بشری بکارگیری فناوری سنجش از دور و تلفیق آن با سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) است. ماهواره ها می توانند اطلاعاتی در چند بعد، چند مقیاس و چند طیف تهیه کنند که این ویژگی ها به اهمیت و نقش آنها می افزاید. امروزه شناسایی و مطالعه اجسام و پدیده های با وسعت کمتر از یک متر، موجب تحول سنجش از دور شده است. با استفاده از فناوری سنجش از دور، می توان با هزینه و زمان کمتر، طیف وسیعی از پروژه ها را در سطح جهانی، منطقه ای، ملی و استانی و محلی به نتیجه رساند. علاوه بر این قابلیت تکرار داده های ماهواره ای به فاصله زمانی چند ساعت تأخیر در روز یا در طول ماه یا سال امکان مطالعه تغییرات و پایش پدیده های زمینی را به خوبی فراهم ساخته است. قابلیت و تنوع داده های ماهواره ای سبب شده تا دانشمندان و محققان رشته سنجش از دور فعالیت های خود را گسترش داده و نتایج مطالعات خود را به طور جامع تر و چند بعدی تر ارائه دهند. تغییرات اقلیمی و نوسانات جهانی آن و اندازه گیری عوامل زیست محیطی، مطالعات پایش های بیابان زدایی، تخریب بر اثر سیلاب، خشکسالی، تغییرات آب دریاها و دریاچه ها، آلودگی های آب و خاک و هوا، تغییرات شهرها و مناطق مسکونی، به عنوان ابزارهای مدیریت دقیق مطرح است که با اطلاعات ماهواره ای، انجام بسیاری از این مطالعات میسر می شود. رسیدن به موارد فوق از اهداف علم سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی می باشد. از دیگر اهداف مهم این علم که امروزه به شدت مورد توجه کشورهای توسعه یافته قرار گرفته، می توان به اعمال مدیریت صحیح در جهت استفاده بهینه از محیط پیرامون با استفاده از نرم افزار های به روز و تخصصی رشته سنجش از دور و GIS نام برد.

- كاربردهای سنجش از دور:

بدون شك برنامه ريزي براي بهره برداري از منابع زمين و مديريت هاي محيطي نيازمند در دست داشتن اطلاعات پايه اي دقيق، قابل اعتماد و به روز می باشد. فناوری سنجش از دور به دليل برخورداري از اين ويژگيها برتری قابل ملاحظه ای بر ساير روش ها دارد. همين امر سبب توسعه كاربردهای آن در جغرافيا و علوم محيطي ديگر شده است.

علم جغرافيا از مزاياي فن سنجش از دور بيشترين استفاده را مي كند زيرا با علوم زمين و چگونگي بهره برداری انسان از محيط سر و كار دارد، و به اطلاعات جديد و قابل اعتماد نيازمند است.

برخي از كاربردهاي سنجش از دور در جغرافيا عبارتند از :

·        تهيه و دسته بندي داده های قابل اعتماد از پديده های سطح زمين؛

·        داده هاي سنجش از دور تصويري جامع از قسمتي از سطح زمين در اختيار جغرافيدانان قرار مي دهند كه با استفاده ازآنها مي توان بين پديده ها ارتباط برقرار كرد؛

·        تهيه نقشه هاي پايه و موضوعي از نواحي گوناگون كره ي زمين با سرعت و دقت بيشتر انجام مي گيرد؛

·        تهيه مدل هاي دقيق سه بعدي از سطح زمين به كمك داده هاي سنجق از دور ميسر مي شود؛

·        امكان شناسايي و برقراري ارتباط بين پديده هاي گوناگون و نيز پردازش تصاوير ماهواره اي به منظور بهره برداري از منابع زمين را فراهم مي آورد؛

·        بررسي وضعيت هوا و امكان پيش بيني و كنترل آن را ميسر مي سازد؛

·        ارزيابي و برآورد خسارت هاي وارده بر اثر مخاطرات طبيعي مانند زلزله، از طريق محاسبه تصاوير مربوط به زمانهای مختلف.

- ميزان همپوشاني رشته با ساير رشته هاي مشابه:

جغرافیا به عنوان علم "فضاشناسی" از حیث بنیادی و علم "فضاسازی" از حیث کاربردی، همپای سایر رشته های علمی باید دائما در فرآیند بازنگری، نوسازی و روزآمد شدن قرار گیرد. از اواسط دهه 1970 مسـﺋولیت و اقدامات جغرافیدانان در جهت شناخت ﻣﺴﺎﺋﻞ و ابعاد فضایی زندگی بشر و دست یابی جوامع به رفاه و آرامش و نیز کمک به بهزیستی انسان در مکان و فضای جغرافیایی مورد توجه قرار گرفته و ضرورت توسعه پایدار را مطرح کرده است. بنابر این علم جغرافیا و به طور خاص، سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی به دلیل بین رشته ای بودن با سایر رشته ها همپوشانی قایل توجهی دارد.

- تعريف و هدف رشته:

جغرافیا در مفهوم امروزی خود، علم مکان و فضا است. وظیفه جغرافیدانها کشف قانونمندی ها، الگو ها و روابط فضایی و تشریح، تحلیل و تفسیر الگوهای مکانی- فضایی پدیده هاست. یکی از ویژگی های فضای جغرافیایی دگرگونی دائمی و مرتب عناصر و محیط های طبیعی و چشم اندازهای انسانی و فرهنگی می باشد که این مسئله موجب ایجاد قلمرو ها و مرزهای جدیدی در این علم می شود. از این رو مهمترین و در عین حال پیچیده ترین بخش مطالعات جغرافیایی، تشریح و تفسیر عوامل جغرافیایی فضا ساز نه تنها به عنوان عوامل ثابت و غیر قابل تغییر، بلکه به مفهوم متغییر و ناپایدار آن در زمان و مکان است.

با توجه به جنبه های نظری و کاربردی علم جغرافیا و اهمیتی که امروزه این علم در شناخت فضای زندگی انسان و راهگشایی و حل بسیاری از مسائل و مشکلات آن یافته است، هدف از آموزش این علم تربیت کارشناسانی است که ضمن فرا گیری جنبه های نظری و تئوریک علم جغرافیا و ارتقا آن، از مهارتهای تخصصی – کاربردی  لازم در جهت کمک به ایجاد فضای زیست بهینه و پایدار و نیز افزایش رفاه انسان در جامعه برخوردار باشند.

بیکاری فارغ التحصیلان جغرافیا تا اندازه زیادی ناشی از این است که آموخته های فارغ التحصیلان این رشته در قالب برنامه های درسی با نیاز ها و بازار اشتغال جامعه تناسب چندانی نداشته است.

بنابراین هدف از بازنگری و اصلاح سرفصل های موجود و تدوین سرفصل های جدید که با مشارکت موثر و فعال اعضای محترم هیأت علمی گروه های جغرافیای دانشگاه های مختلف صورت گرفته است را می توان تلاشی در جهت نوسازی علم جغرافیا در ایران از حیث بنیادی و نظری و نیز افزایش مهارتهای کاربردی فارغ التحصیلان آن برای جذب در بازار اشتغال جامعه دانست.

- ضرورت ايجاد رشته از نظر پاسخگويي به نيازهاي ملي و منطقه اي و همگامي با تحولات علمي روز:

سير تحوالات نظام دانشگاهی نشان ميدهد كه از اواخر قرن ١٩ ميلادی آموزش، پژوهش و خدمات اجتماعي محورهاي اصلی رسالت دانشگاههای مدرن جهان شده است (بروباچر،1977). در طول قرن بیستم، برای تحقق رسالتهای اصلی دانشگاهها، به موازات گسترش و پيچيده شدن مسائل، تخصصها و فنون، نگرش فعالیتهای بين رشته ای در دانشگاههای پيشرو آمريكا و اروپا در كنار ساير فعالیتهای نوين، مورد پذيرش و توجه قرار گرفت. امروزه، پس از گذشت حدود یک قرن، به لحاظ نظری فعالیتهای بين رشته ای به عنوان بخش مهمی از فعالیتهای آموزشی، پژوهشی دانشگاههای برتر جهان تبديل شده است. نظام دانشگاهی در تعامل با نظام اجتماعي و صنعتی، به اين نتيجه اساسی رسيده است كه ديگر قادر نيست مسائل متنوع و پيچيده جامعه را با

تمركز بر فعالیتهای تك ‌رشته اي حل كند و رضايت ذينفعان آموزش عالی (دانشجويان، كارفرمايان، صنعت، خانواده ها، جامعه و دولت) را تأمین نمايد. بنابراين، فضاي حاكم بر آموزش عالی حكم مي‌كند كه فعالیتها آموزشی و پژوهشی بين رشته ا ی به عنوان يك راهبرد و نوآوری مورد توجه سیاستگذاران، برنامه ریزان و مجريان آموزش عالي و دانشگاهها قرار گيرد.

رويکرد مرکز آموزش عالی فیروزآباد همواره رفع نيازهاي علمي_ پژوهشي استان و منطقه بوده است و با توجه به اين که استان فارس استاني با اقتصاد کشاورزی و روستايي می باشد و دارای منابع طبیعی غنی بوده و نقش خطيری در تولید محصولات کشاورزی منطقه ايفا مي کند، ضرورت ایجاد اين رشته در جهت ارائه راهکارها، روش ها، نو آوری ها و معرفی تکنولوژی مدرن برای رفع نیاز های اساسی و تامین نیروی انسانی مجرب و متخصص در سازمان ها، دانشگاه ها، ادارات، شرکت ها و موسسات بیش از پیش احساس می شود. از طرف دیگر با توجه به اینکه این استان پهناور پل ارتباطی استان های شمالی و تهران به استان های جنوبی تر به ویژه منطقه اقتصادی عسلویه محسوب می شود، لزوم استفاده بهینه تر از منابع (به خصوص منابع طبیعی) برای انجام پروژه های عمرانی از جمله راه و ساختمان و شهرسازی یک ضرورت بسیار مهم تلقی می شود، که با آموزش متخصصان در زمینه سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی این مهم به شکل قابل توجهی مرتفع خواهد شد. از آنجا که سیاست مرکز آموزش عالی فیروزآباد جذب رشته های جدید و کاربردی بویژه راه اندازی رشته های جدید بین رشته ای بوده و رشته سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، علی رغم کاربرد آن در رفع بسیاری از مشکلات روزمره و کمک به توسعه فناوری های کاربردی در کشور، متاسفانه هنوز در مقطع کارشناسی آنچنان گسترش نیافته و هم اکنون تنها در کمتر از 5 دانشگاه از مجموع دانشگاه های وزارت علوم در مقطع کارشناسی دانشجو می پذیرد،

- تواناييها و مهارتهاي دانش آموختگان رشته:

این رشته تقریبا در تمامی کشورها یک فیلد بین رشته ای محسوب می شود. بنابراین حوزه های کاربردی که کارشناسان جغرافیا با تخصص سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی توان ارائه کارشناسی را دارند بسیار متنوع است. آنان می توانند در زمینه های مختلف مطالعات شهری و روستایی، مطالعه اقلیم و ژئومورفولوژی و ... به کار گرفته شوند و نتایج لازم را به منظور انجام برنامه ریزی، کسب و ارائه نمایند.

 به صورت مشخص دانش آموختگان رشته سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در سازمان ها و حوزه های شغلی زیر قادر به انجام خدمت و ایفای نقش کارشناسی می باشند:

·        استانداری‌ها و فرمانداری و بخشداری‌ها به عنوان کارشناس نقشه تقسیمات سیاسی

·        وزارت جهاد کشاورزی: در زمینه های مطالعات کشاورزی

·        وزارت نیرو: در زمینه کارشناسی مطالعات آبهای سطحی و زیرزمینی

·        شهرداری ها: به عنوان کارشناس بکارگیری تکنیک های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در مطالعات شهری

·        سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان تهیه کننده نقشه پراکندگی مناطق حفاظت شده

·        سازمان فضایی ایران به عنوان کارشناس مطالعات

·        سازمان زمین شناسی کشور به عنوان کارشناس مطالعات

·        سازمان نقشه برداری کشور به عنوان کارشناس مطالعات

·        تاسیس شرکت های مهندسین مشاور یا اشتغال در مهنسین مشاور موجود با درجه تخصصی مربوطه

·        مجلس شورای اسلامی و شوراها: به عنوان کارشناس و تحلیل گر در کمیسیون های تخصصی ذیریط و مرکز پژوهش های مجلس.

ضرورت ایجاد رشته سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیائی(GIS)  در مرکز آموزش عالی فیروزآباد

با توجه به اینکه استان فارس در یکی از مناطق جغرافیائی بسیار مهم کشور ایران (کوه‌های زاگرس) واقع شده است و تنوع

فرآیندهای مختلف محیط طبیعی در این استان بسیار زیاد و قابل توجه می‌باشد و همه ساله سکونتگاه‌های انسانی استان با انواع مختلف این فرآیندها از جمله سیلاب، زمین لغزش، پیشروی و پسروی آب دریاچه‌ها، نوسان شدید آبهای سطحی و رودخانه‌ها، نوسان آبهای زیر‌زمینی و نشست زمین و ... مواجه می‌شوند، همواره نیازمند تهیه نقشه‌های مخاطرات و همچنین تفسیر تصاویر ماهواره‌ای حوضه‌های آبخیز استان جهت شناسائی بهتر مخاطرات و مدیریت بحران می‌باشد. با توجه به اینکه در هیچ یک از مراکز دانشگاهی استان، رشته سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیائی(GIS) وجود ندارد، نیاز به این رشته در دانشگاه‌ها احساس می‌شود. علاوه براین، از آنجا که در سیاستهای اخیر سازمان سنجش و وزارت علوم، بومی سازی دانشگاه‌ها در پذیرش دانشجو لحاظ می‌گردد، این ضرورت بیشتر احساس می‌گردد. مرکز آموزش عالی فیروزآباد با پتانسیل بالا و امکاناتی که در اختیار داشته و همچنین با توجه به همکاری تنگاتنگی که با گروه جغرافیای دانشگاه شیراز دارد، توانائی بسیار بالائی جهت اعتلا و توسعه علم سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیائی(GIS)  در نیمه جنوبی کشور را داشته و می‌تواند متخصصینی را تربیت کند که در آینده مشکلات مربوط به تهیه نقشه مخاطرات محیط طبیعی و فرآیندهای ژئومورفولوژی استان و کشور را حل کرده و یا اینکه راهکارهائی در راستای بهبود وضعیت حاضر ارائه دهند. ایجاد و توسعه علم و رشته سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیائی(GIS) در این مرکز،  علاوه بر تامین نیروی انسانی مورد نیاز استان در زمینه فعالیت‌های علوم محیطی و جغرافیائی، می‌تواند موجبات پیشرفت و توسعه پایدار استان بخصوص در زمینه های آمایش سرزمین و برنامه‌ریزی محیطی را نیز فراهم آورد.

برای رویت لیست دروس ارائه شده در نیمسال؛ آرایش ترمی ؛ سرفصل دروس؛ اساتید و درباره رشته می توانید بر روی لینک مورد نظر کلیک کنید.